So với động vật hoang dã ngoài tự nhiên, phần lớn động vật sống trong môi trường nuôi nhốt tại nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam, phải chịu rất nhiều thiệt thòi như không gian sống chật hẹp, môi trường sống ít thay đổi, không có điều kiện để thể hiện các hành vi tự nhiên hay tập tính sinh học đặc trưng của loài. Tại các cơ sở nuôi nhốt có chất lượng chưa tốt, động vật thậm chí không có cơ hội thoả mãn những nhu cầu căn bản nhất của mình như đi lại, vận động, chạy nhảy, leo trèo, có thể tránh mặt các cá thể khác cùng đàn hoặc khách tham quan khi chúng muốn.

Với mục đích cải thiện phúc lợi cho cuộc sống của động vật, từ năm 2013 đến nay, Tổ chức Động vật Châu Á đã tư vấn Vườn thú Hà Nội xây dựng nội thất cơ bản cho một số loài như voi, gấu, hổ, cầy mực, chim, khỉ, v.v. Thời gian gần đây, trong 3 tháng cuối năm 2018, đội ngũ nhân viên chăm sóc khỉ tại Vườn thú Hà Nội đã phối hợp cùng các chuyên gia cố vấn về phúc lợi động vật của Tổ chức Động vật Châu Á thực hiện dự án trang bị nội thất cơ bản cho 10 chuồng nuôi khỉ.

 

Linh trưởng nói chung và khỉ nói riêng là những động vật rất hoạt bát, vận động nhiều trong suốt cả ngày. Hầu hết các loài khỉ đều sống một phần trên cây, thích leo trèo, chạy nhảy. Ngoài tự nhiên chúng dành phần lớn thời gian để di chuyển, đi lại, tìm kiếm thức ăn, giao tiếp xã hội với các cá thể cùng đàn, chơi đùa hoặc nghỉ ngơi. Việc hiểu rõ các nhu cầu cơ bản này của khỉ là vô cùng quan trọng, vì từ đó người chăm sóc mới có thể tạo ra các cấu trúc, nội thất phù hợp với tập tính sinh học đặc trưng của loài để thoả mãn các nhu cầu nói trên.

Dưới đây là một số ví dụ về nội thất cơ bản được chế tạo cho chuồng nuôi khỉ trong dự án vừa qua:

- Hệ thống cành cây tĩnh/động: Cành, nhánh cây đóng vai trò như đường đi, đường chạy, chỗ leo trèo cho khỉ. Đây cũng là nơi lý tưởng để chúng ngồi nghỉ ngơi và chải lông (bắt rận) cho nhau. Những con nhỏ hoặc đang trong tuổi trưởng thành ưa thích các cấu trúc cành nhánh động, trong khi các cá thể già hơn thường lựa chọn các cành cây lớn và cố định. Nhân viên tại Vườn thú Hà Nội khi xây dựng đã cân nhắc sao cho hệ thống này có thể đi vòng quanh chuồng và không tạo ra các “góc chết” để khỉ có cơ hội tránh khỏi nhau trong trường hợp xảy ra xung đột.

 - Bục nghỉ: Bục nằm nghỉ có thể được hiểu nôm na là các bục bệ cố định có chân hoặc không chân, có chức năng cung cấp các bề mặt để khỉ ngồi, nằm, nghỉ ngơi, leo trèo, chơi đùa, chải lông cho nhau. Khỉ có thể ngồi nghỉ ngơi phía trên hoặc dưới bục nghỉ, thậm chí trên các đỉnh cột của bục nếu chúng muốn. Tại đây, nhân viên vườn thú còn tận dụng khoảng không gian phía dưới bục nghỉ để treo thêm các võng tre, xích đu bằng gỗ cho khỉ.

 

- Rào chắn tầm nhìn: Đây là một vật cản không thể thiếu trong chuồng nuôi khỉ vì chúng cho phép khỉ lánh khỏi tầm nhìn của khách tham quan hoặc của những con cùng đàn khác khi chúng muốn. Điều này giúp làm giảm những căng thẳng không cần thiết trong đàn, từ đó góp phần hạn chế xảy ra xung đột và thương tích không đáng có.

 

- Xích đu bằng tre hoặc lốp xe: Tương tự như hệ thống cành cây và bục nghỉ, các xích đu được treo ở các độ cao khác nhau nhằm khuyến khích khỉ leo trèo, vận động, đánh đu. Loại xích đu bằng lốp xe còn có thêm chức năng tương tự như một bục nghỉ đó là cung cấp một bề mặt cho khỉ ngồi.

 

 - Ống giấu thức ăn: Các ống này có thể làm bằng tre hoặc ống nhựa PVC cứng, có khoan các lỗ trên thân ống để giấu đồ ăn vào bên trong, và khỉ có thể lấy ra được. Nhân viên vườn thú sẽ cắt thức ăn thành nhiều miếng nhỏ và giấu vào trong các ống này. Khỉ sẽ phải suy nghĩ và vận động để tìm cách lấy được thức ăn. Đây là một trong nhiều cách làm giàu nhằm khuyến khích khỉ thực hiện các hành vi tự nhiên của mình, kéo dài thời gian ăn cho khỉ, mô phỏng các tác nhân trong tự nhiên để giảm sự nhàm chán trong điều kiện nuôi nhốt.

Cùng nhiều đồ nội thất khác:

- Các lốp xe cũ treo dọc chuồng có thể được xem như một dạng xích đu cho khỉ ngồi và chơi đùa

- Thang dây làm từ lốp xe cũ

- Bục nghỉ động làm bằng gỗ treo phía dưới một bục lớn khác

- Một chiếc võng tre treo phía dưới bục nghỉ

 Và đây là thành quả: Những con khỉ dường như rất thích thú với các đồ nội thất mới trong chuồng nuôi của mình.

 

Hình ảnh trong quá trình làm việc:

Mặc dù đây chưa phải là điều kiện sống hoàn hảo nhất cho động vật, và các chuồng nuôi vẫn cần được bổ sung thêm nhiều đồ nội thất nữa, nhưng nếu so sánh với điều kiện sống ban đầu thì có thể nói đây đã là một thay đổi lớn và tích cực cho các cá thể khỉ tại đây.

Năm 2013, Tổ chức Động vật Châu Á và Vườn thú Hà Nội ký thỏa thuận nhằm hợp tác – chia sẻ kinh nghiệm, tài trợ phục vụ công tác bảo tồn, và quan trọng nhất là nhằm mục đích nâng cao phúc lợi động vật tại đây. Hy vọng trong năm 2019, Vườn thú Hà Nội sẽ tiếp tục phát huy tinh thần này và giúp cuộc sống của nhiều loài động vật trở nên tốt đẹp hơn nữa.

BACK